Wetsvoorstel bestuur en toezicht rechtspersonen aangenomen door Tweede Kamer

Op 28 januari 2020 heeft de Tweede Kamer het Wetsvoorstel bestuur en toezicht rechtspersonen aangenomen. Het wetsvoorstel wijzigt de regels voor stichtingen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen.

In 2016 is het wetsvoorstel ingediend naar aanleiding van incidenten rondom bestuur en toezicht bij stichtingen in de semipublieke sector. Volgens minister Dekker van Rechtsbescherming is er binnen het huidige wettelijk kader onduidelijkheid over de precieze taak en verantwoordelijkheden van bestuurders en interne toezichthouders en over de omvang van de aansprakelijkheid.

Het wetsvoorstel kent vier hoofdthema’s:

De instelling en de taak van de raad van commissarissen en mogelijkheid te kiezen voor een monistisch bestuursmodel (met uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders).
Tegenstrijdig belang bij bestuurders en commissarissen.
Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen.
Meer beoordelingsvrijheid voor de rechter om een bestuurder of commissaris van een stichting te ontslaan.

Wat zijn de gevolgen voor bestuurders en commissarissen van stichtingen, verenigingen, coöperaties en waarborgmaatschappijen?
Het wetsvoorstel bevat een bepaling op grond waarvan bestuurders én commissarissen van al deze rechtspersonen zowel in als buiten faillissement aansprakelijk gesteld kunnen worden voor onbehoorlijke taakvervulling. Ten opzichte van het huidige recht betekent dit vooral een extra risico voor bestuurders en commissarissen van niet-commerciële stichtingen en verenigingen in faillissementssituaties.

Moeten de statuten van bestaande stichtingen, verenigingen, coöperaties en waarborgmaatschappijen worden gewijzigd?
Zodra de wet inwerking is getreden, moeten de statuten van deze rechtspersonen bij de eerstvolgende statutenwijziging in ieder geval worden aangepast indien:

de statuten nog geen regeling bevatten omtrent ontstentenis en belet van bestuurders en/of alle commissarissen; en/of
de statuten een regeling bevatten die inhoudt dat één bestuurder en/of commissaris meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuurders c.q. commissarissen tezamen.

De statuten kunnen worden aangepast indien:

de statuten een van de wettekst afwijkende tegenstrijdig belangregeling bevatten. In zo’n geval zal de wettelijke regeling gelden;
een structuur met een algemeen en dagelijks bestuur feitelijk kwalificeert als een monistisch bestuursmodel of feitelijk sprake is van een raad van commissarissen;
in de statuten de term ‘raad van toezicht’ wordt gebruikt, in afwijking van de wettelijke term ‘raad van commissarissen.

Het is nog onbekend wanneer de wet in werking treedt. Het wetsvoorstel moet nog worden aangenomen door de Eerste Kamer. De minister heeft toegezegd om in verband met het invoeren van de wet actief de gevolgen te communiceren aan bestaande stichtingen en verenigingen.